Vẻ Đẹp Của Hai Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua Ở Padua (Ý) Và Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ)

Tổng hòa kiến trúc thánh đường Thánh Anton giao thoa phong cách đa dạng qua tám thế kỷ

Đứng trước Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua, người ta không thể không choáng ngợp trước một đại công trình dường như thách thức mọi định nghĩa đơn giản về phong cách. Nó không tuân theo một quy tắc duy nhất, mà là một cuộc đối thoại sống động giữa các thời đại và các nền văn hóa, một bản giao hưởng bằng đá nơi những giai điệu kiến trúc khác biệt hòa quyện thành một tổng thể độc nhất vô nhị. Chính sự thiếu sự nhất quán về phong cách này lại là thành tựu vĩ đại nhất của nó, tạo nên một vẻ đẹp phức hợp, đa dạng và vô cùng hấp dẫn.

Linh hồn ban đầu của vương cung thánh đường mang đậm dấu ấn Romanesque, đặc biệt là phong cách Romanesque Lombard đặc trưng của miền bắc nước Ý. Điều này thể hiện rõ nhất ở phần trung tâm của mặt tiền và khối kiến trúc tổng thể. Việc sử dụng gạch đỏ, một vật liệu địa phương, tạo nên một cảm giác ấm áp, gần gũi nhưng không kém phần vững chãi. Các bức tường dày, các vòm cung tròn và sự đơn giản trong đường nét gợi lên một sức mạnh nguyên thủy, một đức tin nền tảng, vững như bàn thạch. Cấu trúc một gian giữa ban đầu được thiết kế với mục đích thực dụng: tạo ra một không gian rộng lớn, không bị cản trở để các tu sĩ dòng Phanxicô có thể thuyết giáo cho những đám đông khổng lồ. Nền tảng Romanesque này chính là bộ khung, là ngôn ngữ kiến trúc cơ bản mà từ đó, các giai đoạn sau này đã phát triển và tô điểm thêm.

Khi lòng sùng kính ngày càng lan rộng và nhu cầu về không gian tăng lên, Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua đã khoác lên mình một tấm áo Gothic thanh thoát và duyên dáng. Việc bổ sung hai gian hành lang bên cạnh và đặc biệt là việc xây dựng lại hoàn toàn gian hậu phía đông đã thay đổi sâu sắc diện mạo và không gian nội thất. Các vòm nhọn, vòm có gân và các trụ chống bay cho các bức tường vươn cao hơn, mỏng hơn, nhường chỗ cho những ô cửa sổ lớn hơn, đưa ánh sáng tràn ngập vào bên trong. Điểm nhấn Gothic nổi bật nhất là hành lang bao quanh gian hậu và chín nhà nguyện tỏa tia theo kiểu Pháp. Thiết kế này tạo ra một con đường của ánh sáng và sự chiêm nghiệm, dẫn dắt các tín hữu đi qua một chuỗi các không gian thờ phụng nhỏ, mỗi nơi đều được trang hoàng lộng lẫy, trước khi đến với bàn thờ chính. Ở mặt tiền, các hốc tường sâu và ban công có mái vòm thanh lịch cũng là những yếu tố Gothic rõ nét, phá vỡ sự đơn điệu của bức tường gạch và tạo ra sự tương phản tinh tế giữa ánh sáng và bóng tối.

Yếu tố tạo nên sự khác biệt ngoạn mục và định hình nên đường chân trời không thể nhầm lẫn của Padua chính là ảnh hưởng Byzantine. Loạt tám mái vòm hình bán cầu được lợp chì, nổi bật trên nền trời, là một sự vay mượn rõ ràng từ Vương Cung Thánh Đường Thánh Máccô ở Venice, một thành phố có mối liên hệ thương mại và văn hóa chặt chẽ với Đế chế Byzantine. Những mái vòm này, cùng với vô số tháp chuông nhỏ hình củ hành và các tháp canh mảnh mai, gợi lên một thẩm mỹ phương Đông, gần giống với các ngọn tháp Hồi giáo, tạo ra một sự pha trộn văn hóa đầy bất ngờ và quyến rũ. Không chỉ là một lựa chọn thẩm mỹ, mà còn là một tuyên ngôn về vị thế của Padua và Venice như những cửa ngõ giao thương giữa phương Tây và phương Đông. Về mặt kỹ thuật, các mái vòm này là một kỳ công: một mái vòm xây bên trong đảm bảo sự vững chắc về cấu trúc, trong khi một lớp vỏ gỗ nhẹ bên ngoài được nâng cao lên để tạo ra hình dáng ấn tượng mà chúng ta thấy ngày nay.

Cuối cùng, điều làm cho Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua trở nên vĩ đại không phải là từng yếu tố riêng lẻ, mà là cách chúng hòa quyện vào nhau một cách tài tình. Mặt tiền là một tiểu vũ trụ của toàn bộ lịch sử công trình: nền tảng Romanesque vững chãi, được điểm xuyết bởi các vòm nhọn Gothic, và được che chắn bởi một đầu hồi lớn che đi các trụ chống mạnh mẽ. Hình bóng tổng thể của công trình là một cảnh tượng khó quên: một khối kiến trúc đồ sộ, điêu khắc, nơi các đầu hồi thẳng đứng đối thoại với các đường cong mềm mại của mái vòm, các trụ chống rộng lớn tạo sự cân bằng cho các tháp chuông thanh mảnh vươn cao. Nó không phải là một công trình tĩnh được thai nghén và hoàn thành tại một thời điểm. Nó là một cơ thể sống, một thực thể kiến trúc đã phát triển hữu cơ qua tám thế kỷ. Những biến đổi liên tục của nó từ các lần mở rộng, tái thiết sau hỏa hoạn và sụp đổ, đến việc bổ sung các nhà nguyện Baroque sau này phản ánh nhu cầu sùng kính không ngừng của các tín hữu, thị hiếu nghệ thuật thay đổi theo thời gian, và một cam kết bất biến nhằm tôn vinh vị thánh của mình. Do đó, Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua không chỉ là một nhà thờ; nó là một biên niên sử bằng đá, một di sản hữu hình của lịch sử tôn giáo và nghệ thuật châu Âu, nơi các phong cách và các nền văn hóa gặp gỡ, đối thoại và hợp nhất thành một kiệt tác vượt thời gian.

Kho tàng bên trong nhà thờ Thánh Anton đậm phong cách thời kỳ Phục Hưng

Vào giữa thế kỷ 15 với sự hiện diện của Donatello, một trong những người khổng lồ của nghệ thuật Florence, tại Padua đã tạo ra một cơn địa chấn nghệ thuật. Ông không chỉ mang đến kỹ thuật điêu luyện mà còn thổi một luồng sinh khí mới, một tinh thần nhân văn và chủ nghĩa hiện thực mạnh mẽ vào nghệ thuật miền Bắc Ý. Di sản của ông tại Vương cung thánh đường chủ yếu xoay quanh hai kiệt tác định hình lại lịch sử nghệ thuật phương Tây.

Được ủy thác sau thành công của cây thánh giá bằng đồng (1443 – 1447), Bàn thờ Thánh chính là công trình tham vọng và phức tạp nhất của Donatello ở Padua. Donatello đã hình dung ra một cuộc trò chuyện thiêng liêng (sacra conversazione) hoàn toàn bằng không gian ba chiều. Thay vì các nhân vật được vẽ trên một mặt phẳng, ông đã tạo ra một sân khấu kiến trúc, nơi các bức tượng đồng đứng tự do có thể tương tác với nhau và với không gian xung quanh.

Ở trung tâm là Đức Mẹ và Chúa Hài Đồng, được bao quanh bởi sáu vị thánh quan trọng: Phanxicô, Anton, Justina, Daniel, Louis và Prosdocimo. Mỗi bức tượng là một tuyệt tác về tâm lý học và chủ nghĩa hiện thực. Họ không phải là những hình mẫu thánh nhân cứng nhắc, xa cách mà là những cá nhân có sức nặng, có cảm xúc, dường như đang thực sự hiện diện trong một cuộc đối thoại thinh lặng.

Toàn bộ công trình bao gồm khoảng hai mươi chín tác phẩm điêu khắc bằng đồng, một con số đáng kinh ngạc. Ngoài bảy bức tượng chính, Donatello còn tạo ra bốn tấm phù điêu lớn, mô tả sống động các phép lạ của Thánh Anton:

• Phép lạ con lừa: Con lừa quỳ xuống trước Mình Thánh Chúa, một bài học về đức tin.
• Phép lạ đứa trẻ sơ sinh: Đứa bé mới sinh nói để minh oan cho mẹ mình.
• Phép lạ người con trai sám hối: Thánh Anton chữa lành chân cho một chàng trai đã tự cắt chân mình vì hối hận.
• Phép lạ trái tim người hà tiện: Trái tim của một kẻ keo kiệt được tìm thấy trong hòm tiền thay vì trong lồng ngực.

Mỗi tấm phù điêu là một minh chứng cho khả năng kể chuyện bậc thầy của Donatello, với việc sử dụng kỹ thuật phối cảnh nông để tạo ra chiều sâu. Bổ sung vào đó là các biểu tượng của bốn Thánh Sử, một bức tượng Chúa chết đầy bi thương và các tấm phù điêu thiên thần đang chơi nhạc, tất cả cùng nhau tạo nên một tổng thể hài hòa và tráng lệ.

Tuy nhiên, bi kịch đã xảy ra. Vào cuối thế kỷ 16 (1579/1591), do những thay đổi trong phụng vụ và thị hiếu nghệ thuật, bàn thờ Thánh nguyên bản đã bị tháo dỡ một cách không thương tiếc, các bộ phận của nó bị phân tán khắp nhà thờ. Mãi đến năm 1895, kiến trúc sư Camillo Boito đã nỗ lực tái tạo lại công trình dựa trên những ghi chép và phỏng đoán. Dù vậy, cách sắp xếp của Boito chỉ là một trong nhiều giả thuyết, và hình thức ban đầu chính xác của bàn thờ vẫn là một trong những cuộc tranh luận học thuật lớn nhất trong lịch sử nghệ thuật.

Nếu Bàn thờ Thánh là một kiệt tác thì Tượng Kỵ Sĩ Gattamelata, đặt uy nghi tại Piazza del Santo, lại là một tuyên ngôn nghệ thuật hướng ra thế giới. Được thực hiện vào khoảng năm 1447 – 1453, đây là bức tượng kỵ sĩ bằng đồng có kích thước lớn đầu tiên được đúc kể từ thời Cổ đại. Tác phẩm khắc họa Erasmo da Narni, một condottiero (thủ lĩnh lính đánh thuê) nổi tiếng với biệt danh “Gattamelata” (Mèo đốm). Donatello đã từ bỏ hình mẫu tượng kỵ sĩ thời Trung cổ thường thấy để quay về với sự hùng vĩ, lý tưởng hóa của các tượng đài hoàng đế La Mã, đặc biệt là tượng Marcus Aurelius ở Rome.

Tuy nhiên, đây không phải là một sự sao chép. Donatello đã truyền vào đó tinh thần của thời đại mình. Gương mặt của Gattamelata không phải là một vị thần hay hoàng đế, mà là một con người thực sự: quyết đoán, uy quyền nhưng cũng ẩn chứa sự mệt mỏi và gánh nặng của trách nhiệm. Ông mặc áo giáp, ngồi trên một con ngựa được thể hiện với sự chính xác về mặt giải phẫu học đáng kinh ngạc. Sự cân bằng giữa chủ nghĩa lý tưởng Cổ điển và chủ nghĩa hiện thực Phục Hưng đã khiến Gattamelata trở thành hình mẫu cho tất cả các tượng đài kỵ sĩ sau này ở châu Âu.

Ngoài dấu ấn của Donatello, Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua còn là một tập hợp các nhà nguyện lộng lẫy, mỗi nhà nguyện là một thế giới nghệ thuật riêng, phản ánh các giai đoạn lịch sử và phong cách khác nhau.

• Nhà nguyện Thánh Anton (Cappella dell’Arca): Đây là trái tim của Vương cung thánh đường, nơi đặt lăng mộ của Thánh Anton. Di hài của ngài được chuyển đến đây từ năm 1350. Không gian được trang hoàng lộng lẫy theo phong cách Phục Hưng đỉnh cao, với các bức phù điêu bằng đá cẩm thạch của Tullio Lombardo và các cộng sự, mô tả các phép lạ khác của vị thánh. Hàng ngày, hàng ngàn tín hữu lặng lẽ xếp hàng, đặt tay lên phiến đá cẩm thạch xanh phủ trên lăng mộ, tạo nên một bầu không khí sùng kính sâu sắc, nơi nghệ thuật phục vụ trọn vẹn cho đức tin.
• Nhà nguyện Kho Báu (Cappella delle Reliquie): Được xây dựng vào cuối thế kỷ 17 theo thiết kế của Filippo Parodi, một học trò của Bernini, nhà nguyện này là một viên ngọc quý của nghệ thuật Baroque. Trái ngược với sự hài hòa của thời Phục Hưng, không gian ở đây bùng nổ với sự kịch tính, chuyển động và ánh sáng. Đây là nơi lưu giữ các thánh tích quý giá nhất của Thánh Anton, bao gồm chiếc lưỡi và hàm dưới còn nguyên vẹn một cách kỳ diệu của ngài. Trung tâm nhà nguyện là nhóm tượng cẩm thạch “Vinh Quang Thánh Anton” của Parodi, một tác phẩm điêu khắc đầy cảm xúc. Nơi đây cũng trưng bày các vật phẩm được tìm thấy trong cuộc khai quật lăng mộ năm 1981, tạo nên một cầu nối hữu hình giữa quá khứ và hiện tại.
• Nhà nguyện Đức Mẹ Mora (Cappella della Madonna Mora): Nhà nguyện này mang một giá trị lịch sử đặc biệt vì nó chính là nhà thờ Santa Maria Mater Domini ban đầu, tồn tại trước khi Vương cung thánh đường được xây dựng và sau đó được hợp nhất vào công trình lớn hơn. Tên gọi của nhà nguyện bắt nguồn từ bức tượng “Madonna Mora” (Đức Mẹ Mora), một tác phẩm điêu khắc gỗ tinh xảo của nghệ sĩ người Pháp Rainaldino di Puy-l’Evéque (1396). Bức tượng có mái tóc đen và nước da màu ô liu, mang một vẻ đẹp khác biệt, trầm mặc và cổ xưa.
• Nhà nguyện Mình Thánh Chúa (Cappella del Santissimo Sacramento): Còn được gọi là Nhà nguyện Gattamelata, đây là nơi đặt lăng mộ của vị tướng lừng danh Erasmo da Narni và con trai ông. Điều này tạo ra một mối liên kết cảm động giữa tượng đài kỵ sĩ bên ngoài và nơi an nghỉ cuối cùng của ông bên trong nhà thờ.
• Nhà nguyện Thánh Giacôbê và Nhà nguyện Chân Phước Luca Belludi: Hai nhà nguyện này là minh chứng cho tầm quan trọng nghệ thuật của Padua ngay cả trước khi Donatello đến. Chúng được trang trí bằng các chu kỳ bích họa thế kỷ 14 tuyệt đẹp của các bậc thầy như Altichiero da Zevio và Giusto de’ Menabuoi. Những bức bích họa này, với cách kể chuyện sống động và sự phát triển về chiều sâu không gian, được coi là bước chuyển quan trọng từ phong cách của Giotto sang thời kỳ Phục Hưng. Chính vì giá trị vượt trội này mà chuỗi bích họa thế kỷ 14 của Padua, bao gồm cả các tác phẩm trong hai nhà nguyện này, đã được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới.

Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua ở Padua không phải là một nơi có thể khám phá trong một sớm một chiều. Ngoài những kiệt tác đã kể trên, mỗi góc của nhà thờ đều ẩn chứa những câu chuyện và những tác phẩm nghệ thuật đáng chú ý khác, từ các tượng đài tang lễ tinh xảo của nhiều nhân vật lịch sử đến những bức bích họa khiêm tốn hơn như “Madonna del Pilastro” của Stefano da Ferrara.

Sức hút toàn cầu của Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua ở Padua mỗi dịp lễ trọng

Trong trái tim của thành phố Padua cổ kính, có một nơi mà đức tin, lịch sử và nghệ thuật hội tụ, tạo ra một sức hút tâm linh mãnh liệt vượt qua biên giới và thời gian. Đó là Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua, một công trình mà người dân địa phương trìu mến gọi bằng một cái tên thân mật và đầy kính trọng: “il Santo” – Vị Thánh. Từ thế kỷ 13, nơi đây đã là một trong những điểm hành hương quan trọng nhất của người Công giáo. Vậy điều gì đã tạo nên sức hấp dẫn bền bỉ, thu hút hàng triệu tín đồ từ khắp nơi trên thế giới đổ về mỗi năm?

Cốt lõi sức hút của “il Santo” chính là sự hiện diện của các thánh tích của Thánh Anton thành Padua. Đối với người hành hương, đây không phải là những vật vô tri, mà là một mối liên kết hữu hình, một sự hiện diện gần gũi của vị thánh mà họ tôn kính. Bước vào Nhà nguyện Kho Báu (Cappella delle Reliquie) lộng lẫy, du khách sẽ cảm nhận được ngay bầu không khí thiêng liêng đặc biệt. Tại đây, được đặt trong những hộp đựng tinh xảo, là những thánh tích quý giá nhất: chiếc lưỡi và bộ hàm dưới còn nguyên vẹn một cách kỳ diệu của Thánh Anton.

Sự toàn vẹn của chiếc lưỡi mang một ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Được cho là chiếc lưỡi đã cất lên những bài giảng đầy thuyết phục, mang lời Chúa đến với hàng ngàn người, và bảo vệ đức tin. Việc chiếc lưỡi không bị phân hủy qua nhiều thế kỷ được xem là một phép lạ, một minh chứng cho sự thánh thiện của ngài. Đối với các tín hữu, việc được chiêm ngưỡng thánh tích này là một trải nghiệm đức tin sâu sắc, củng cố niềm tin vào quyền năng chuyển cầu của vị thánh.

Sức ảnh hưởng của Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua không chỉ giới hạn trong lòng các tín hữu. Vị thế của nó đã được công nhận chính thức trên trường quốc tế ở cả hai phương diện tôn giáo và văn hóa.

• Địa vị đền thờ quốc tế: Tòa Thánh Vatican đã công nhận “il Santo” là một trong tám đền thờ quốc tế duy nhất trên thế giới. Danh hiệu này khẳng định tầm quan trọng phổ quát của nó đối với Giáo hội Công giáo toàn cầu, vượt lên trên vai trò của một nhà thờ địa phương hay quốc gia. Nó là một trung tâm tâm linh dành cho tất cả mọi người. Hàng năm, con số hàng triệu khách hành hương là minh chứng sống động cho địa vị này. Trong bối cảnh Padua có hơn 50 địa điểm hành hương và thánh tích, Vương Cung Thánh Đường vẫn sừng sững như một trung tâm không thể thay thế.
• Di Sản Thế Giới UNESCO: Vào năm 2021, giá trị văn hóa và nghệ thuật của “il Santo” đã được khẳng định một lần nữa khi UNESCO ghi danh “Các chu kỳ bích họa thế kỷ 14 của Padua” vào danh sách Di sản Thế giới. Cụ thể, các chu kỳ bích họa bên trong Nhà nguyện Thánh Giacôbê (Cappella di San Giacomo) và Nhà nguyện Chân Phước Luca Belludi (Cappella del Beato Luca Belludi) của Vương Cung Thánh Đường là những thành phần quan trọng của di sản này.

Các bức bích họa của những nghệ sĩ tiền Phục Hưng như Giusto de’ Menabuoi và Altichiero da Zevio không chỉ đẹp về mặt thẩm mỹ mà còn là một bước ngoặt trong lịch sử nghệ thuật. Chúng thể hiện sự đổi mới trong việc kể chuyện bằng hình ảnh, sử dụng phối cảnh và khắc họa cảm xúc con người một cách tinh tế, mở đường cho cuộc cách mạng nghệ thuật của thời kỳ Phục Hưng. Sự công nhận của UNESCO đã đặt “il Santo” lên bản đồ văn hóa thế giới, thu hút không chỉ người hành hương mà cả những người yêu nghệ thuật, lịch sử và văn hóa.

Đỉnh điểm là Lễ bổn mạng Thánh Anton Padua diễn ra vào ngày 13 tháng 6 hàng năm. Vào ngày này, thành phố Padua biến thành một sân khấu đức tin khổng lồ. Hơn 100.000 người tham gia vào các buổi lễ và cuộc rước kiệu trọng thể, mang theo tượng và thánh tích của vị thánh đi qua các đường phố. Bầu không khí tràn ngập năng lượng, lời cầu nguyện và niềm vui, thể hiện một cách mạnh mẽ rằng đức tin vào Thánh Anton vẫn đang cháy bỏng trong trái tim của người dân đương đại.

Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua Padua ở Istanbul đậm nét Tân Gothic Venice trên đại lộ İstiklal

Tọa lạc uy nghi giữa sự hối hả, nhộn nhịp của Đại lộ İstiklal, một trong những con đường đi bộ sầm uất nhất thế giới, Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua (Sent Antuan Kilisesi) hiện lên như một ốc đảo của sự bình yên và một tượng đài kiến trúc đầy ấn tượng. Với mặt tiền bằng gạch đỏ đặc trưng và tháp chuông vươn cao, đây không chỉ là nhà thờ Công giáo La Mã lớn nhất ở Istanbul mà còn là trái tim của một cộng đồng đức tin đa văn hóa, một biểu tượng của di sản Ý và là một nhân chứng thầm lặng cho những biến động lịch sử của thành phố vĩ đại này. Bước qua cổng vòm để vào sân trong, du khách sẽ tạm thời thoát khỏi sự náo nhiệt của đô thị để bước vào một không gian của sự chiêm nghiệm, nơi mỗi viên gạch, mỗi ô cửa kính màu đều kể một câu chuyện về đức tin, sự kiên cường và đối thoại văn hóa.

Lịch sử, sự tái sinh và tuyên ngôn bản sắc của một cộng đồng Ý kiên cường giữa lòng Đế chế Ottoman

Câu chuyện của Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua gắn liền với lịch sử của cộng đồng người Levantine gốc Ý tại Istanbul, một cộng đồng sôi động của các thương nhân, nhà ngoại giao, nghệ nhân và chuyên gia đã định cư tại thành phố này từ nhiều thế kỷ trước. Đặc biệt, khu vực Péra (ngày nay là Beyoğlu), nơi nhà thờ tọa lạc, từng là trung tâm của đời sống châu Âu trong lòng Đế chế Ottoman. Đây là nơi các đại sứ quán nước ngoài đặt trụ sở, nơi các nền văn hóa phương Tây và phương Đông gặp gỡ, giao thoa và đôi khi là xung đột. Trong bối cảnh đó, cộng đồng người Ý, chủ yếu đến từ các nước cộng hòa hàng hải hùng mạnh như Genoa và Venice, cảm thấy cần có một trung tâm tâm linh để duy trì đức tin và bản sắc văn hóa của mình.

Nền móng ban đầu của Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua được đặt vào năm 1725, khi một nhà thờ đầu tiên, khiêm tốn hơn nhiều, được xây dựng để phục vụ cộng đồng này. Trong gần hai thế kỷ, nhà thờ nhỏ bé đó đã là nơi cầu nguyện, là trung tâm xã hội, nơi chứng kiến những lễ rửa tội, đám cưới và tang lễ, dệt nên tấm thảm cuộc sống của những người Ý xa xứ. Tuy nhiên, vào đầu thế kỷ 20, Istanbul đang trải qua một giai đoạn hiện đại hóa mạnh mẽ. Đại lộ Grand Rue de Péra được quy hoạch để mở rộng và trở thành Đại lộ İstiklal lộng lẫy như ngày nay. Thật không may, nhà thờ ban đầu nằm trên đường đi của dự án này và đã buộc phải phá bỏ.

Đây có thể là một đòn giáng mạnh vào cộng đồng Công giáo địa phương, nhưng thay vì chấp nhận sự mất mát, họ đã biến thách thức thành cơ hội. Với một cộng đồng lên tới khoảng 40.000 người vào thời điểm đó, họ quyết tâm xây dựng lại một ngôi nhà thờ mới, không chỉ để thay thế cái cũ, mà còn để tạo ra một tuyên ngôn vĩ đại về sự hiện diện và sức sống của mình. Công trình xây dựng Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua hiện tại, cùng với các tòa nhà dân cư liền kề được gọi là St. Antoine Apartmanları được tiến hành từ năm 1906 đến năm 1912.

Dự án đầy tham vọng này được giao cho Giulio Mongeri, một kiến trúc sư người Levantine gốc Ý nổi tiếng, người có ảnh hưởng sâu sắc đến bộ mặt kiến trúc của Istanbul và Ankara trong giai đoạn cuối của Đế chế Ottoman và đầu thời kỳ Cộng hòa. Những công trình khác của ông, như Maçka Palas và tòa nhà ngân hàng Karaköy Palas, đều là những địa danh quan trọng. Việc lựa chọn Mongeri cho thấy cộng đồng mong muốn một công trình có chất lượng nghệ thuật cao nhất. Họ không chỉ xây một nơi thờ phượng; họ đang tạo ra một kiệt tác.

Vào ngày 15 tháng 2 năm 1913, nhà thờ mới được khánh thành trong một buổi lễ trọng thể có sự hiện diện của đại sứ Ý, một sự kiện đánh dấu đỉnh cao nỗ lực của cộng đồng. Một năm sau, vào ngày 13 tháng 6 năm 1914, trùng với ngày lễ bổn mạng Thánh Anton, nhà thờ đã nhận được phép lành của Đức Giáo hoàng, chính thức xác nhận vị thế tâm linh quan trọng của nó. Việc xây dựng một nhà thờ Công giáo hoành tráng theo phong cách Tân Gothic Venice đặc trưng ngay trên đại lộ chính của Istanbul là một hành động có chủ ý và đầy can đảm. Nó không chỉ phản ánh di sản Ý của những người bảo trợ mà còn là một lời khẳng định mạnh mẽ về bản sắc văn hóa và sự hiện diện tôn giáo của cộng đồng Ý Levantine trong một thành phố mà phần lớn là người Hồi giáo. Giữa những mái vòm và ngọn tháp của các nhà thờ Hồi giáo, tháp chuông của toà Thánh Anton vươn lên như một biểu tượng của sự đa dạng và khả năng phục hồi, một di sản vẫn tồn tại và phát triển mạnh mẽ cho đến ngày nay.

Một tuyệt tác kiến trúc Tân Gothic Venice và kho tàng nghệ thuật Ý ẩn mình sau mặt tiền gạch đỏ trên Đại lộ İstiklal

Kiến trúc của Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua tại Istanbul là một trong những đặc điểm nổi bật và độc đáo nhất. Thay vì đi theo các phong cách kiến trúc phổ biến ở Istanbul thời bấy giờ như Tân cổ điển hay Art Nouveau, Giulio Mongeri đã lựa chọn phong cách Tân Gothic Venice, với những ảnh hưởng từ vùng Tuscan-Lombard. Một sự tôn vinh trực tiếp đối với di sản của cộng đồng bảo trợ, gợi lên hình ảnh của những nhà thờ và cung điện ở Venice và Genoa. Phong cách này, với việc sử dụng gạch nung và các chi tiết trang trí tinh xảo, tạo ra một sự tương phản nổi bật với các công trình bằng đá xung quanh, khiến nhà thờ trở thành một điểm nhấn thị giác không thể nhầm lẫn.

Mặt tiền của Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua tại Istanbul là một tác phẩm nghệ thuật tự thân. Được xây dựng hoàn toàn bằng gạch đỏ, nó toát lên một vẻ ấm áp và vững chãi. Ba cửa vào lớn với các vòm nhọn kiểu Gothic mời gọi du khách bước vào. Phía trên cửa chính là một cửa sổ hoa hồng lớn và phức tạp, một đặc trưng của kiến trúc Gothic, cho ánh sáng tràn vào bên trong và tạo ra những hiệu ứng màu sắc kỳ ảo khi chiếu qua các lăng kính màu. Các chi tiết điêu khắc bằng đá sa thạch tô điểm thêm cho mặt tiền, tạo ra sự cân bằng tinh tế giữa gạch và đá. Điểm nhấn ấn tượng nhất của ngoại thất chắc chắn là tháp chuông cao 56 mét. Nó không chỉ là tháp chuông nhà thờ cao nhất ở Istanbul mà còn là một ngọn hải đăng có thể nhìn thấy từ xa. Trên tháp có một chiếc đồng hồ do Vua Ý Victor Emmanuel III tặng vào năm 1922 và bốn quả chuông, sẵn sàng ngân vang để mời gọi các tín hữu đến cầu nguyện.

Khi bước vào bên trong, du khách sẽ ngay lập tức cảm nhận được sự thay đổi về không gian và không khí. Từ sự ồn ào của đường phố, người ta bước vào một thế giới của sự tĩnh lặng, trang nghiêm và vẻ đẹp thiêng liêng. Nhà thờ được thiết kế theo bố cục hình chữ thập truyền thống, với một gian giữa rộng lớn, hai gian hành lang bên cạnh, một cánh ngang và một gian sau hình bán nguyệt. Trần nhà hình vòm cao vút, được nâng đỡ bởi các hàng cột thanh lịch, tạo ra một cảm giác choáng ngợp về chiều cao và không gian, hướng tâm trí người xem lên trời cao. Ánh sáng tự nhiên tràn vào qua các cửa sổ kính màu được chế tác tinh xảo, vẽ nên những vệt màu lung linh trên sàn đá và các bức tường, thay đổi theo từng giờ trong ngày.

Nội thất được trang hoàng phong phú bằng các tác phẩm nghệ thuật của các nghệ sĩ Ý tài hoa. Các bức bích họa và tranh mosaic mô tả các cảnh trong cuộc đời của Thánh Anton, lịch sử của nhà thờ và các giáo lý Công giáo. Các nghệ sĩ như Luigi Bresciani, Giuseppe Donizetti và Giuseppe Uslenghi đã để lại dấu ấn của mình ở đây. Bàn thờ Thánh được dành riêng cho Thánh Anton, là tâm điểm của nhà thờ. Phía trên đó là một bức tượng Thánh Anton bằng gỗ mạ vàng tuyệt đẹp, được Luigi Bresciani chạm khắc vào năm 1912. Hai bên là các bức tranh mosaic mô tả Lễ Rửa Tội của Chúa và Bữa Tiệc Ly. Ngoài ra, còn có hai bàn thờ phụ bằng đá cẩm thạch được dành riêng cho Thánh Phanxicô và Thánh Clara, những vị thánh quan trọng của dòng Phanxicô. Phía trên lối vào chính, một cây đàn organ lớn do công ty Ý danh tiếng Vincenzo Mascioni chế tạo vào năm 1949 chiếm một vị trí trang trọng, sẵn sàng cất lên những giai điệu hùng tráng trong các buổi lễ. Tất cả những yếu tố này kết hợp lại để tạo ra một không gian không chỉ đẹp về mặt thẩm mỹ mà còn truyền tải một cảm giác tôn kính và linh thiêng sâu sắc.

Nhịp đập tâm linh và đời sống sùng kính sôi động của nhà thờ, ngọn hải đăng đức tin cho một cộng đoàn đa văn hóa

Vượt ra ngoài vẻ đẹp kiến trúc và nghệ thuật, giá trị thực sự của Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua nằm ở đời sống tâm linh sôi động và vai trò của nó như là trái tim của cộng đồng Công giáo tại Istanbul. Đây là nhà thờ Công giáo có giáo đoàn lớn nhất và được coi là quan trọng nhất trong thành phố. Nó là một trong ba giáo xứ Levantine còn lại ở quận Beyoğlu, một lời nhắc nhở về di sản phong phú của các cộng đồng châu Âu đã từng phát triển mạnh mẽ ở đây. Được điều hành bởi các linh mục dòng Phanxicô Viện tu (Franciscan Conventual) người Ý, nhà thờ tiếp tục duy trì mối liên kết chặt chẽ với nguồn gốc của mình.

Tuy nhiên, điều làm cho nhà thờ trở nên đặc biệt trong thế kỷ 21 là sự phát triển để phục vụ một cộng đồng Công giáo toàn cầu hóa. Giáo đoàn ngày nay không chỉ bao gồm con cháu của những người Ý Levantine ban đầu mà còn có một sự pha trộn đa dạng của những người Công giáo Thổ Nhĩ Kỳ, người nước ngoài làm việc tại Istanbul, các nhà ngoại giao, khách du lịch và người hành hương từ khắp nơi trên thế giới. Sự đa dạng này được phản ánh rõ nét trong lịch Thánh lễ hàng tuần. Thánh lễ của Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua tại Istanbul được cử hành bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau, bao gồm tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, tiếng Ý, tiếng Anh và tiếng Ba Lan. Khả năng phục vụ một cộng đồng đa ngôn ngữ như vậy cho thấy vai trò quan trọng của nhà thờ như một ngọn hải đăng đức tin, một ngôi nhà chung cho những người Công giáo thuộc mọi quốc tịch trong một thành phố quốc tế như Istanbul.

Một trong những thực hành sùng kính đặc biệt và thu hút nhất tại nhà thờ là buổi cầu nguyện dành riêng cho Thánh Anton và các phép lạ của ngài, được tổ chức vào mỗi thứ Ba. Truyền thống này thu hút rất đông người tham dự, cả người Công giáo và những người thuộc các tín ngưỡng khác, những người đến để cầu xin sự chuyển cầu của thánh. Sau buổi cầu nguyện là nghi thức phân phát bánh mì được làm phép. Truyền thống “Bánh mì của Thánh Anton” này có từ thế kỷ 13, bắt nguồn từ lòng bác ái của thánh Anton đối với người nghèo. Nó tượng trưng cho sự chia sẻ, lòng từ thiện và niềm tin vào sự quan phòng của Thiên Chúa.

Bảng 3: Lịch Thánh Lễ tại Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua tại Istanbul

Ngoài các hoạt động phụng vụ, nhà thờ còn là một trung tâm cộng đồng năng động. Một ca đoàn tài năng thường hát trong các buổi lễ lớn, làm tăng thêm sự trang trọng và vẻ đẹp cho các nghi thức. Ở tầng hầm, có một hiệu sách nhỏ bán các vật phẩm tôn giáo, sách về đức tin và quà lưu niệm, cho phép du khách mang về một vật kỷ niệm cho chuyến viếng thăm của mình. Đôi khi, không gian tuyệt vời của nhà thờ cũng được sử dụng để tổ chức các buổi hòa nhạc cổ điển và các sự kiện văn hóa, tận dụng âm thanh tuyệt vời và bầu không khí độc đáo của nó. Bằng cách này, Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua tại Istanbul không chỉ là một nơi thờ phượng mà còn là một không gian sống động, nơi đức tin, văn hóa và cộng đồng gặp gỡ và phát triển.

Di sản của “Giáo hoàng Thổ Nhĩ Kỳ” và vai trò biểu tượng trong sự đối thoại, vượt qua những thách thức của lịch sử

Một trong những chương rực rỡ và có ý nghĩa nhất trong lịch sử của Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua tại Istanbul là mối liên hệ sâu sắc với Đức Giáo hoàng Gioan XXIII. Trước khi trở thành giáo hoàng, Angelo Roncalli đã có 10 năm phục vụ tại Istanbul, từ năm 1935 đến năm 1944, với tư cách là Khâm sứ Tòa Thánh tại Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp. Trong suốt một thập kỷ đó, Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua tại Istanbul là nơi ngài thường xuyên thuyết giảng và cử hành Thánh lễ. Ngài đã phát triển một tình yêu sâu sắc đối với Thổ Nhĩ Kỳ và người dân nơi đây, học nói tiếng Thổ Nhĩ Kỳ một cách trôi chảy và được nhiều người trìu mến gọi là “Türk Papa” (Giáo hoàng Thổ Nhĩ Kỳ).

Tình cảm của ngài không chỉ dừng lại ở lời nói. Trong thời kỳ đen tối của Holocaust, khi giữ vị trí trung lập của Thổ Nhĩ Kỳ, Khâm sứ Roncalli đã sử dụng vị thế ngoại giao của mình để thực hiện những hành động anh hùng thầm lặng. Ngài đã góp phần cứu sống hàng ngàn người Do Thái khỏi sự truy bức của Đức Quốc xã bằng cách cấp các giấy chứng nhận rửa tội giả, giấy thông hành và các tài liệu khác, giúp họ trốn thoát đến nơi an toàn. Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua tại Istanbul đã trở thành một trung tâm cho hoạt động nhân đạo này, một nơi ẩn náu và hy vọng giữa sự tàn khốc của chiến tranh. Kinh nghiệm của Angelo Roncalli ở một thành phố đa tôn giáo, đa văn hóa như Istanbul được cho là đã định hình sâu sắc thế giới quan của ngài và ảnh hưởng đến quyết định triệu tập Công đồng Vatican II lịch sử, một sự kiện đã mở ra một kỷ nguyên mới của đối thoại liên tôn trong Giáo hội Công giáo. Ngày nay, một bức tượng của Đức Giáo hoàng Gioan XXIII, được Đức Giáo hoàng Phanxicô khánh thành vào năm 2014, được đặt trang trọng trong sân nhà thờ, như một lời nhắc nhở vĩnh viễn về di sản của ngài về lòng nhân ái và sự thấu hiểu.

Trong suốt lịch sử của mình, Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua tại Istanbul cũng đã phải đối mặt và vượt qua nhiều thách thức. Vào năm 1980, một trận hỏa hoạn đã gây ra thiệt hại đáng kể, phá hủy cây đàn organ và một số bức tranh. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ của chính phủ Ý, nhà thờ đã được phục hồi và mở cửa trở lại vào năm 1983. Các cuộc cải tạo tiếp theo vào năm 1991 và 2006 đã giúp bảo tồn vẻ đẹp của công trình. Gần đây hơn, kể từ năm 2016, nhà thờ đã phải đối mặt với một cuộc chiến pháp lý phức tạp về quyền sở hữu đất đai, một thách thức mà các luật sư của Vatican đang nỗ lực giải quyết.

Sự tồn tại bền bỉ của Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua tại Istanbul qua những thăng trầm này nhấn mạnh khả năng phục hồi và tầm quan trọng mang tính biểu tượng. Không chỉ là một di tích lịch sử hay một địa điểm du lịch. Nó là biểu tượng của tình hữu nghị giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Ý, một cầu nối giữa các tôn giáo và nền văn hóa, và là một minh chứng sống động cho thấy đức tin có thể phát triển mạnh mẽ và thích ứng trong một xã hội năng động, hiện đại. Giữa lòng Istanbul, Vương Cung Thánh Đường Thánh Anton Padua vẫn đứng vững như một ngọn hải đăng của đức tin, hy vọng và sự hòa hợp.